Wzrasta liczba małżeństw zawieranych pomiędzy obywatelami różnych krajów, a w związku z tym coraz więcej jest też rozwodów międzynarodowych. Ich przyczyny bywają różne — od klasycznych, jak np. niezgodności charakterów czy niedochowania wierności, poprzez powody wynikające z różnic kulturowych, odmiennych tradycji czy światopoglądów, niemożliwości znalezienia kompromisu dotyczącego miejsca zamieszkania czy religii, w jakiej wychowywane są dzieci.
Kiedy zapada decyzja o chęci definitywnego zakończenia związku, konieczne jest wdrożenie procedury rozwodowej, która w przypadku małżeństw międzynarodowych przede wszystkim wymaga poczynienia pewnych kluczowych ustaleń. Więcej wskazówek na ten temat w dalszej części naszego wpisu.
Jak rozwiązać małżeństwo międzynarodowe? Od czego zacząć?
Pierwszą kwestią, którą trzeba ustalić w przypadku międzynarodowych rozwodów, jest sposób wskazania prawa właściwego. Jest to bardzo ważne, ponieważ nie wszystkie systemy prawne działają na podobnych zasadach (np. różne przesłanki dopuszczalności rozwodów), niektóre wręcz nie zezwalają na rozwiązanie małżeństwa. Art. 54 Prawa prywatnego międzynarodowego wskazuje, że:
W razie braku wspólnego prawa ojczystego małżonków właściwe jest prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mają w chwili żądania rozwiązania małżeństwa miejsce zamieszkania, a jeżeli małżonkowie nie mają w chwili żądania rozwiązania małżeństwa wspólnego miejsca zamieszkania — prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mieli ostatnio miejsce wspólnego zwykłego pobytu, jeżeli jedno z nich ma w nim nadal miejsce zwykłego pobytu.
Wynika z tego, że na terenie UE sprawy o rozwody i separacje rozpatrywane są przez sądy państwa, na którego terytorium małżonkowie przebywali legalnie przynajmniej od roku bezpośrednio przed złożeniem pozwu. W sytuacji, gdy wnioskodawca jest obywatelem danego państwa, minimalny okres pobytu przed złożeniem pozwu wynosi 6 miesięcy (zgodnie z Rozporządzeniem Rady nr 2201/2003 o jurysdykcji oraz uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej).
Prawo dopuszcza też możliwość dokonania przez samych małżonków wyboru, gdzie odbędzie się sprawa rozwodowa (zgodnie z Rozporządzeniem 1259/2010 w sprawie współpracy w dziedzinie prawa właściwego dla rozwodu i separacji prawnej). Wybór ten jest jednak ograniczony do miejsca zwykłego pobytu (miejsce, w którym koncentrują się interesy życiowe małżonków) lub ostatniego miejsca zwykłego pobytu — pod warunkiem, że jeden z małżonków ma tam miejsce zwykłego pobytu. Kolejną opcją jest wybór prawa państwa, w którym małżonkowie mają wspólny zamiar wystąpić o rozwód lub separację.
Rozwód międzynarodowy w Polsce
W Polsce rozwód międzynarodowy jest możliwy, jeśli małżonkowie mieszkali w Polsce, a także jeżeli jeden z małżonków ma w kraju stałe zamieszkanie lub co najmniej od roku przed złożeniem pozwu mieszkał tutaj (nie ma konieczności potwierdzania zamieszkania meldunkiem).
Jeżeli małżonkowie w różnych krajach złożą pozew o rozwód, sprawa rozpatrywana będzie w sądzie państwa, do którego wniosek wpłynął jako pierwszy.
Okazuje się więc, że jedną z pierwszych problematycznych kwestii, jaka pojawia się w przypadku międzynarodowych rozwodów, jest określenie miejsca, w którym odbędzie się sprawa rozwodowa. Późniejszy jej przebieg zależy od procedur w sądownictwie konkretnego państwa.
