Wierzyciel nie może występować z żądaniem ustanowienia rozdzielności majątkowej, gdy małżonkowie są współdłużnikami oraz gdy chodzi o wierzytelność, która może zostać zaspokojona z majątku wspólnego. Regułą w małżeństwie jest ustawowy ustrój wspólności majątkowej, który powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa, obejmujący przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania małżeństwa przez oboje małżonków.
Do majątku wspólnego małżonków należą wszystkie składniki majątkowe, za wyjątkiem wskazanych w art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który to przepis określa majątek osobisty każdego z małżonków. Małżonkowie na skutek zgodnych oświadczeń, mogą poprzez umowę w formie aktu notarialnego wprowadzić umowny ustrój wspólności majątkowej, tj. wspólność może zostać rozszerzona lub ograniczona albo może zostać wprowadzony ustrój rozdzielności majątkowej. Rozdzielność majątkową małżonkowie mogą wprowadzić również poprzez zawarcie umowy o rozdzielności majątkowej przed zawarciem związku małżeńskiego, tzw. intercyza.
Uprawnienia wierzyciela
Zgodnie z art. 52 § 1a kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej może żądać także wierzyciel jednego z małżonków, jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków
Przepis art. 52 § 1a k.r.o odnosi się do wierzytelności (bez względu na sposób jej powstania), za którą małżonek-dłużnik odpowiada majątkiem osobistym oraz przedmiotami wymienionymi w art. 41 § 2 i 3 k.r.o. Wierzyciel nie może występować z żądaniem ustanowienia rozdzielności majątkowej, gdy małżonkowie są współdłużnikami oraz, gdy chodzi o wierzytelność, która może zostać zaspokojona z majątku wspólnego.
Wierzyciel żądający ustanowienia przymusowej rozdzielności majątkowej w drodze powództwa musi spełnić kilka warunków, aby skutecznie wystąpić z takim roszczeniem przeciwko dłużnikowi.
W pierwszej kolejności wierzyciel musi uzyskać tytuł wykonawczy, tj. zgodnie z treścią przepisów kodeksu cywilnego, tytułem wykonawczym jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 776 kodeksu postępowania cywilnego). Rodzaje tytułów egzekucyjnych określa art. 777 k.p.c., najczęściej jest to prawomocne orzeczenie sądu bądź akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji w sposób dobrowolny. Wierzyciel musi uzyskać tytuł wykonawczy przeciwko jednemu z małżonków, który z chwilą wydania tytułu wykonawczego staje się dłużnikiem wierzyciela, co upoważnia wierzyciela do prowadzenia postępowania egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi. Uprawnienie wierzyciela do żądania ustanowienia rozdzielności majątkowej dotyczy tytułów wykonawczych wydanych w postępowaniu cywilnym, jak i w postępowaniu administracyjnym.
Wystarczy uprawdopodobnienie
Następnym wymogiem, aby móc wytoczyć przez wierzyciela powództwo o ustanowienie przymusowej rozdzielności majątkowej jest uprawdopodobnienie, że zaspokojenie wierzytelności wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków. Zgodnie z art. 243 k.p.c. zachowanie szczegółowych przepisów o postępowaniu dowodowym nie jest konieczne, ilekroć ustawa przewiduje uprawdopodobnienie zamiast dowodu. Dlatego wierzyciel nie jest zmuszony do udowodnienia okoliczności, iż zaspokojenie wierzytelności wymaga podziału majątku wspólnego. Dowodem takim byłoby przykładowo wysłuchanie przed umorzeniem w trybie art. 827 k.p.c. bądź wydanie przez komornika postanowienia o umorzenie postępowania egzekucyjnego ze względu na brak majątku dłużnika (art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c.). Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, wydaje się, iż wierzyciel powinien wykazać w postępowaniu dowodowym fakt, iż zaspokojenie z majątku osobistego dłużnika jest niemożliwe bądź nie wystarczające, dlatego, aby zaspokoić roszczenie wierzyciela konieczne jest zaspokojenie z majątku wspólnego dłużników. Warto w tym miejscy przytoczyć pogląd literatury, zgodnie z treścią którego:
do uprawdopodobnienia okoliczności, o których mowa w art. 52 § 1a k.r.o., wystarczy pisemne oświadczenie wierzyciela, iż dla zaspokojenia wierzytelności wymagany jest podział majątku wspólnego małżonków, jeżeli w oświadczeniu wierzyciel wskaże na okoliczności, dotyczące np. charakteru wierzytelności, uzasadniające przypuszczenie, iż korzystniejsze dla wierzyciela będzie zaspokojenie się z części majątku wspólnego, która przypadnie małżonkowi dłużnikowi po podziale, niż prowadzenie egzekucji z niektórych składników majątku wspólnego (G. Jędrejek, Intercyzy. Pojęcie. Treść. Dochodzenie roszczeń, Warszawa 2011, s. 333).
Data w wyroku
Ostatnim elementem, na który warto zwrócić uwagę to data powstania rozdzielności majątkowej, tj. art. 52 § 2 k.r.o., który wskazuje, iż rozdzielność powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym aniżeli dzień wytoczenia powództwa. Jeżeli w orzeczeniu sądowym nie została oznaczona data powstania rozdzielności, to wówczas powstaje ona z mocy prawa z dniem uprawomocnienia się orzeczenia.
Artykuł ukazał się w dzienniku 'Rzeczpospolita' w dniu 08.11.2017 r.
