Szkody górnicze powstają na terenach objętych działaniem kopalni. Mogą to być wstrząsy górnicze, deformacje powierzchni takie jak zapadliska, niecki, szczeliny czy uskoki liniowe oraz zmiany warunków wodnych, na przykład podniesienie poziomu wód gruntowych. Wszystkie te czynniki mają negatywne oddziaływanie na budynki już wybudowane, a także na przyszłe inwestycje. Mogą powodować pękanie ścian, przechylanie się domów, zmiany w warunkach wodnych, które mogą powodować zalania i mieć znaczenie dla uprawy rolnej.
Kategorie szkód górniczych oznaczamy cyframi od I do V, w zależności od stopnia zniszczeń. Cyfra I oznacza szkody o najłagodniejszym charakterze, a V – szkody najsilniejsze. W przypadku tych ostatnich najlepiej jest zrezygnować w ogóle z budowy.
Rekompensaty za szkody
Zakłady górnicze są zobowiązane do ochrony złoża i ochrony środowiska (w tym także obiektów budowlanych). Choć prace związane z zabezpieczeniem budynku przed powstaniem szkód górniczych leżą po stronie właściciela budynku lub inwestora, to przysługuje mu zwrot poniesionych kosztów od kopalni prowadzącej lub planującej wydobycie. Podobnie w przypadku zniszczeń powstających na istniejących już budynkach takich, jak pęknięcia ścian czy zalania, właścicielowi przysługuje rekompensata pokrywająca koszty napraw lub rozbiórki obiektów. Aby ją otrzymać, konieczne jest złożenie odpowiedniego wniosku.
Może zdarzyć się, że kopalnia nie będzie chciała wypłacić rekompensaty, ponieważ nie uzna metody zastosowanej do zabezpieczenia budynku za właściwą. Otrzymanie zwrotu poniesionych kosztu nadal jest możliwe na drodze pozwu cywilnego do sądu. W przypadku braku przedsiębiorcy odpowiedzialnego za szkodę bądź jego następcy prawnego, odpowiedzialność za powstałe szkody przechodzi na Skarb Państwa. Roszczenia związane ze szkodą górniczą przedawniają się z upływem 5 lat od dnia stwierdzenia szkody. Szczegóły regulują przepisy art. 144-152 Prawa geologicznego i górniczego.
Budowa na terenie zagrożonym
Jeśli zdecydujemy się na budowę na terenie oznaczonym jedną z cyfr, musimy zadbać o specjalne zabezpieczenia budynku już na etapie projektowania i wyboru materiałów budowlanych. Zalecane jest stosowanie betonu minimum klasy B15, stropów żelbetowych i specjalnych piaskowych podsypek pod ławami. Bryła budynku powinna być zwarta, symetryczna i stabilna. Szczegółowe wytyczne zawarte są w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Zezwolenie na budowę jest udzielane indywidualnie na podstawie przewidywanego charakteru i intensywności oddziaływań szkód górniczych oraz analizy warunków wodno-gruntowych.
